Page 291
ਆਪਨ ਖੇਲੁ ਆਪਿ ਵਰਤੀਜਾ ॥
ଆପନ ଖେଲୁ ଆପୀ ବରତିଜା ॥
ହେ ନାନକ! (ଜଗତ ରୂପୀ) ନିଜର ଖେଳ ପ୍ରଭୁ ସ୍ଵୟଂ ରଚିଛନ୍ତି,
ਨਾਨਕ ਕਰਨੈਹਾਰੁ ਨ ਦੂਜਾ ॥੧॥
ନାନକ କରନୟହାରୁ ନ ଦୁଜା ॥1॥
ତାହାଙ୍କ ବିନା ଏହି ଖେଳକୁ ବନାଇବାବାଲା ଆଉ କେହି ନାହିଁ। ॥1॥
ਜਬ ਹੋਵਤ ਪ੍ਰਭ ਕੇਵਲ ਧਨੀ ॥
ଜବ ହୋବତ ପ୍ରଭ କେବଲ ଧନୀ ॥
ଯେବେ ମାଲିକ ପ୍ରଭୁ କେବଳ (ସ୍ଵୟଂ) ଥିଲେ,
ਤਬ ਬੰਧ ਮੁਕਤਿ ਕਹੁ ਕਿਸ ਕਉ ਗਨੀ ॥
ତବ ବନ୍ଧ ମୁକତି କହୁ କିସ କଉ ଗନୀ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, କାହାକୁ ବନ୍ଧନରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇଥିବା ଆଉ କାହାକୁ ମୁକ୍ତ ଭାବିବା?
ਜਬ ਏਕਹਿ ਹਰਿ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥
ଜବ ଏକହି ହରି ଅଗମ ଅପାର ॥
ଯେବେ ଅଗମ୍ୟ ଆଉ ଅନନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ଏକ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଥିଲେ,
ਤਬ ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਕਹੁ ਕਉਨ ਅਉਤਾਰ ॥
ତବ ନରକ ସୁରଗ କହୁ କଉନ ଅଉତାର ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ନର୍କ ଆଉ ସ୍ଵରଗକୁ ଆସିବା ପାଇଁ କେଉଁ ଜୀବ ଥିଲେ?
ਜਬ ਨਿਰਗੁਨ ਪ੍ਰਭ ਸਹਜ ਸੁਭਾਇ ॥
ଜବ ନିରଗୁନ ପ୍ରଭ ସହଜ ସୁଭାଇ ॥
ଯେବେ ପରମାତ୍ମା ସହଜାତ ସ୍ବଭାବରେ ହିଁ ପ୍ରଭୁ ନିର୍ଗୁଣ ଥିଲେ
ਤਬ ਸਿਵ ਸਕਤਿ ਕਹਹੁ ਕਿਤੁ ਠਾਇ ॥
ତବ ଶିବ ଶକତି କହହୁ କିତୁ ଠାଇ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ଶିବ-ଶକ୍ତି କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲେ?
ਜਬ ਆਪਹਿ ਆਪਿ ਅਪਨੀ ਜੋਤਿ ਧਰੈ ॥
ଜବ ଆପାହୀ ଆପୀ ଅପନୀ ଜୋତି ଧରଇ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ହିଁ ନିଜର ଜ୍ୟୋତି ଜାଳି ବସିଥିଲେ
ਤਬ ਕਵਨ ਨਿਡਰੁ ਕਵਨ ਕਤ ਡਰੈ ॥
ତବ କବନ ନିଡରୁ କବନ କତ ଡରଇ ॥
ସେତେବେଳେ କେଉଁ ନିର୍ଭୀକ ଥିଲେ ଆଉ କିଏ କାହାକୁ ଡରୁଥିଲେ?
ਆਪਨ ਚਲਿਤ ਆਪਿ ਕਰਨੈਹਾਰ ॥
ଆପନ ଚଳିତ ଆପୀ କରଣୟହାର ॥
ହେ ନାନକ! ଅକାଳ-ପୁରୁଷ ଅଗମ୍ୟ ଆଉ ଅନନ୍ତ ଅଟନ୍ତି
ਨਾਨਕ ਠਾਕੁਰ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥੨॥
ନାନକ ଠାକୁର ଅଗମ ଅପାର ॥2॥
ନିଜର ତମାସା ନିଜେ ହିଁ କରିବାବାଲା ଅଟନ୍ତି।॥2॥
ਅਬਿਨਾਸੀ ਸੁਖ ਆਪਨ ਆਸਨ ॥
ଅବିନାଶୀ ସୁଖ ଆପନ ଆସନ॥
ଯେବେ ଅକାଳ-ପୁରୁଷ ନିଜ ମଉଜରେ ନିଜେ ହିଁ ସ୍ଵରୂପରେ ବସିଥିଲେ
ਤਹ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਹੁ ਕਹਾ ਬਿਨਾਸਨ ॥
ତହ ଜନମ ମରନ କହୁ କହା ବିନାଶନ ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ଜନ୍ମ ହେବା, ମରିବା ଓ ମୃତ୍ୟୁ କେଉଁଠି ଥିଲା?
ਜਬ ਪੂਰਨ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥
ଜବ ପୁରନ କରତା ପ୍ରଭୁ ସୋଇ ॥
ଯେବେ କର୍ତ୍ତା ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਬ ਜਮ ਕੀ ਤ੍ਰਾਸ ਕਹਹੁ ਕਿਸੁ ਹੋਇ ॥
ତବ ଜମ କୀ ତ୍ରାସ କହହୁ କିସୁ ହୋଇ ॥
ତେବେ କୁହ, ମୃତ୍ୟୁର ଡର କାହାକୁ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା?
ਜਬ ਅਬਿਗਤ ਅਗੋਚਰ ਪ੍ਰਭ ਏਕਾ ॥
ଜବ ଅବିଗତ ଅଗୋଚର ପ୍ରଭ ଏକା ॥
ଯେବେ ଅଦୃଶ୍ୟ ଆଉ ଅଗୋଚର ପ୍ରଭୁ ଏକ ନିଜେ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਬ ਚਿਤ੍ਰ ਗੁਪਤ ਕਿਸੁ ਪੂਛਤ ਲੇਖਾ ॥
ତବ ଚିତ୍ର ଗୁପତ କିସୁ ପୁଚ୍ଛତ ଲେଖା ॥
ତେବେ ଚିତ୍ରଗୁପ୍ତ କାହାର ଲେଖା ପଚାରିପାରିଥାନ୍ତା?
ਜਬ ਨਾਥ ਨਿਰੰਜਨ ਅਗੋਚਰ ਅਗਾਧੇ ॥
ଜବ ନାଥ ନିରଞ୍ଜନ ଅଗୋଚର ଅଗାଧେ ॥
ଯେବେ ମାଲିକ ମାୟା ରହିତ ଅଥଳ ଅଗୋଚର ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਬ ਕਉਨ ਛੁਟੇ ਕਉਨ ਬੰਧਨ ਬਾਧੇ ॥
ତବ କଉନ ଛୁଟେ କଉନ ବନ୍ଧନ ବାଧେ॥
ତାହାହେଲେ କିଏ ମାୟାର ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ଥିଲେ ଆଉ କିଏ ମାୟାର ବନ୍ଧନରେ ଛନ୍ଦି ହୋଇଥିଲେ?
ਆਪਨ ਆਪ ਆਪ ਹੀ ਅਚਰਜਾ ॥
ଆପନ ଆପ ଆପ ହୀ ଅଚରଜା ॥
ସେହି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ପ୍ରଭୁ ନିଜ ଭଳି ନିଜେ ହିଁ ଅଟେ
ਨਾਨਕ ਆਪਨ ਰੂਪ ਆਪ ਹੀ ਉਪਰਜਾ ॥੩॥
ନାନକ ଆପନ ରୂପ ଆପ ହୀ ଅପରଜା ॥3॥
ହେ ନାନକ! ନିଜର ଆକାର ସେ ନିଜେ ହିଁ ଜାତ କରିଛନ୍ତି॥3॥
ਜਹ ਨਿਰਮਲ ਪੁਰਖੁ ਪੁਰਖ ਪਤਿ ਹੋਤਾ ॥
ଜହ ନିରମଲ ପୁରଖୁ ପୁରଖ ପତି ହୋତା ॥
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଜୀବଙ୍କ ପତି ନିର୍ମଳ ପ୍ରଭୁ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଥିଲେ
ਤਹ ਬਿਨੁ ਮੈਲੁ ਕਹਹੁ ਕਿਆ ਧੋਤਾ ॥
ତହ ବିନୁ ମଇଲୁ କହହୁ କିଆ ଧୋତା ॥
ସେଠାରେ ସେ ମଇଳା ରହିତ ଥିଲେ, ତାହାହେଲେ କୁହ, ସେ କୌଣସି ମଇଳା ଧୋଇବାର ଥିଲା?
ਜਹ ਨਿਰੰਜਨ ਨਿਰੰਕਾਰ ਨਿਰਬਾਨ ॥
ଜହ ନିରଞ୍ଜନ ନିରଙ୍କାର ନିରବାନ ॥
ଯେଉଁଠାରେ ମାୟା ରହିତ, ଆକାର ରହିତ ଆଉ ବାସନା ରହିତ ପ୍ରଭୁ ହିଁ ଥିଲେ,
ਤਹ ਕਉਨ ਕਉ ਮਾਨ ਕਉਨ ਅਭਿਮਾਨ ॥
ତହ କଉନ କଉ ମାନ କଉନ ଅଭିମାନ ॥
ସେଠାରେ ଅଭିମାନ-ଅହଂକାର କାହା ପ୍ରତି ହୋଇଥାନ୍ତା?
ਜਹ ਸਰੂਪ ਕੇਵਲ ਜਗਦੀਸ ॥
ଜହ ସରୂପ କେବଲ ଜଗଦୀଶ ॥
ଯେଉଁଠାରେ କେବଳ ଜଗତର ମାଲିକ ଜଗଦୀଶଙ୍କର ହିଁ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଥିଲା,
ਤਹ ਛਲ ਛਿਦ੍ਰ ਲਗਤ ਕਹੁ ਕੀਸ ॥
ତହ ଛଳ ଛିଦ୍ର ଲଗତ କହୁ କିସ ॥
ସେଠାରେ କୁହ, ଛଳନା ଆଉ ପାପ ଦ୍ଵାରା କିଏ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାନ୍ତା?
ਜਹ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪੀ ਜੋਤਿ ਸੰਗਿ ਸਮਾਵੈ ॥
ଜହ ଜୋତି ସରୂପୀ ଜୋତି ସଙ୍ଗୀ ସମାବଇ॥
ଯେବେ ଜ୍ୟୋତି-ରୂପ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ହିଁ ଜ୍ୟୋତିରେ ଲୀନ ଥିଲେ,
ਤਹ ਕਿਸਹਿ ਭੂਖ ਕਵਨੁ ਤ੍ਰਿਪਤਾਵੈ ॥
ତହ କିସହି ଭୁଖ କବନୁ ତ୍ରିପତାବଇ॥
ତେବେ କାହାକୁ (ମାୟାର) କ୍ଷୁଧା ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା ଆଉ କିଏ ତୃପ୍ତ ଥିଲା?
ਕਰਨ ਕਰਾਵਨ ਕਰਨੈਹਾਰੁ ॥
କରନ କରାବନ କରନୟହାରୁ ॥
କର୍ତ୍ତା ନିଜେ ହିଁ ସବୁ କିଛି କରିବାବାଲା ଆଉ ଜୀବ ଦ୍ଵାରା କରାଇବାବାଲା ଅଟେ।
ਨਾਨਕ ਕਰਤੇ ਕਾ ਨਾਹਿ ਸੁਮਾਰੁ ॥੪॥
ନାନକ କରତେ କା ନାହି ମୁସାରୁ ॥4॥
ହେ ନାନକ! କର୍ତ୍ତାକୁ ଅନ୍ଦାଜ କରିପାରିବା ନାହିଁ।॥4॥
ਜਬ ਅਪਨੀ ਸੋਭਾ ਆਪਨ ਸੰਗਿ ਬਨਾਈ ॥
ଜବ ଅପନୀ ସୋଭା ଆପନ ସଙ୍ଗୀ ବନାଇ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜ ଶୋଭା ନିଜ ସାଥିରେ ବନାଇଥିଲେ
ਤਬ ਕਵਨ ਮਾਇ ਬਾਪ ਮਿਤ੍ਰ ਸੁਤ ਭਾਈ ॥
ଟବ କବନ ମାଇ ବାପ ମିତ୍ର ସୁତ ଭାଇ ॥
ତାହାହେଲେ କିଏ ମା’, ପିତା, ମିତ୍ର, ପୁତ୍ର ଅଥବା ଭାଇ ଥିଲେ?
ਜਹ ਸਰਬ ਕਲਾ ਆਪਹਿ ਪਰਬੀਨ ॥
ଜହ ସରବ କଲା ଆପାହୀ ପରବୀନ॥
ଯେବେ ଅକାଳ-ପୁରୁଷ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ସବୁ ସାମର୍ଥ୍ୟରେ ପ୍ରବୀଣ ଥିଲେ,
ਤਹ ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਕਹਾ ਕੋਊ ਚੀਨ ॥
ତହ ବେଦ କତେବ କହା କୋଊ ଚୀନ ॥
ତେବେ କେଉଁଠି କେଉଁ ବେଦ (ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ ପୁସ୍ତକ) ଆଉ କଟେବ (ମୁସଲମାନଙ୍କ ଧର୍ମ ପୁସ୍ତକ) ପଢୁଥିଲେ?
ਜਬ ਆਪਨ ਆਪੁ ਆਪਿ ਉਰਿ ਧਾਰੈ ॥
ଜବ ଆପନ ଆପୁ ଆପୀ ଉରି ଧାରୟ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜକୁ ନିଜେ ହିଁ ନିଜ ଭିତରେ ବସାଇଥିଲେ,
ਤਉ ਸਗਨ ਅਪਸਗਨ ਕਹਾ ਬੀਚਾਰੈ ॥
ତଉ ସଗତ ଅପସଗନ କହା ବୀଚାରୟ॥
ଭଲ-ମନ୍ଦ ଶକୁନ (ଅପଶକୁନ) ବିଷୟରେ କିଏ ଭାବୁଥିଲେ?
ਜਹ ਆਪਨ ਊਚ ਆਪਨ ਆਪਿ ਨੇਰਾ ॥
ଜହ ଆପନ ଉଚ ଆପନ ଆପୀ ନେରା ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ନିଜେ ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଥିଲେ ଆଉ ନିଜେ ଥିଲେ ସବୁଠାରୁ ନୀଚ
ਤਹ ਕਉਨ ਠਾਕੁਰੁ ਕਉਨੁ ਕਹੀਐ ਚੇਰਾ ॥
ତହ କଉନ ଠାକୁରୁ କଉନୁ କହିଏ ଚେରା ॥
ତାହାହେଲେ କୁହ, ମାଲିକ କିଏ ଥିଲେ ଆଉ ସେବକ କିଏ ଥିଲେ
ਬਿਸਮਨ ਬਿਸਮ ਰਹੇ ਬਿਸਮਾਦ ॥
ବିସମନ ବିଷମ ରହେ ବିସମାଦ ॥
ମୁଁ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଅଦ୍ଭୁତ କୌତୁକ ଦେଖି ଚକିତ ହୋଇଯାଇଛି।
ਨਾਨਕ ਅਪਨੀ ਗਤਿ ਜਾਨਹੁ ਆਪਿ ॥੫॥
ନାନକ ଅପନୀ ଗତି ଜାନହୁ ଆପୀ ॥5॥
ନାନକ କହନ୍ତି ଯେ ହେ ପରମେଶ୍ଵର! ନିଜର ଗତି ତୁ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଜାଣିଥାଉ ॥5॥
ਜਹ ਅਛਲ ਅਛੇਦ ਅਭੇਦ ਸਮਾਇਆ ॥
ଜହ ଅଛଲ ଅଛେଦ ଅଭେଦ ସମାଇଆ ॥
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଛଳହୀନ-ଅବିନାଶୀ ଆଉ ଅଭେଦ୍ୟ ପ୍ରଭୁ (ନିଜ ଭିତରେ) ମଜ୍ଜି ହୋଇଥାନ୍ତି,
ਊਹਾ ਕਿਸਹਿ ਬਿਆਪਤ ਮਾਇਆ ॥
ଉହା କିସହି ବିଆପନ ମାଇଆ ॥
ସେଠାରେ ମାୟା କେମିତି ଛୁଇଁ ପାରିବ?
ਆਪਸ ਕਉ ਆਪਹਿ ਆਦੇਸੁ ॥
ଆପସ କଉ ଆପହି ଆଦେଶୁ ॥
(ଯେବେ) ପ୍ରଭୁ ନିଜକୁ ନିଜେ ହିଁ ନମସ୍କାର କରନ୍ତି,
ਤਿਹੁ ਗੁਣ ਕਾ ਨਾਹੀ ਪਰਵੇਸੁ ॥
ତିହୁ ଗୁଣ କା ନାହି ପରବେଶୁ ॥
(ମାୟାର) ତିନି ଗୁଣର (ତାଙ୍କରି ଉପରେ) ପ୍ରଭାବ ପଡିନଥିଲା।
ਜਹ ਏਕਹਿ ਏਕ ਏਕ ਭਗਵੰਤਾ ॥
ଜହ ଏକହି ଏକ ଏକ ଭଗବନ୍ତ ॥
ଯେବେ ଭଗବାନ ନିଜେ ହିଁ କେବଳ ଏକ ଥିଲେ
ਤਹ ਕਉਨੁ ਅਚਿੰਤੁ ਕਿਸੁ ਲਾਗੈ ਚਿੰਤਾ ॥
ତହ କଉନୁ ଅଚିନ୍ତୁ କିସୁ ଲାଗୟ ଚିନ୍ତା॥
ତେବେ କିଏ ବିବ୍ରତ ଥିଲେ ଆଉ କାହାକୁ କୌଣସି ଚିନ୍ତା ଲାଗୁଥିଲା?
ਜਹ ਆਪਨ ਆਪੁ ਆਪਿ ਪਤੀਆਰਾ ॥
ଜହ ଆପନ ଆପୁ ଆପୀ ପତିଆରା ॥
ଯେବେ ନିଜକୁ ନିଜେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାବାଲା ସ୍ଵୟଂ ପ୍ରଭୁ ହିଁ ଥିଲେ,
ਤਹ ਕਉਨੁ ਕਥੈ ਕਉਨੁ ਸੁਨਨੈਹਾਰਾ ॥
ତହ କଉନୁ କଥୟ କଉନୁ ସୁନନୟହାରା ॥
ତେବେ କିଏ କହୁଥିଲା ଆଉ କିଏ କିଏ ଶୁଣୁଥିଲା?
ਬਹੁ ਬੇਅੰਤ ਊਚ ਤੇ ਊਚਾ ॥
ବହୁ ବେଅନ୍ତ ଉଚ ତେ ଉଚ୍ଚା ॥
ହେ ନାନକ! ପ୍ରଭୁ ବଡ ଅନନ୍ତ ଅଟେ, ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଅଟେ,
ਨਾਨਕ ਆਪਸ ਕਉ ਆਪਹਿ ਪਹੂਚਾ ॥੬॥
ନାନକ ଆପସ କଉ ଆପହି ପହୁଚା ॥6॥
ନିଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଜେ ହିଁ ପହଞ୍ଚିବାବାଲା ଅଟେ।॥6॥
ਜਹ ਆਪਿ ਰਚਿਓ ਪਰਪੰਚੁ ਅਕਾਰੁ ॥
ଜହ ଆପୀ ରଚିଓ ପରପଞ୍ଚୁ ଅକାରୁ ॥
ଯେବେ ପ୍ରଭୁ ସ୍ଵୟଂ ଜଗତର ଖେଳ ରଚି ଦେଇଛନ୍ତି,
ਤਿਹੁ ਗੁਣ ਮਹਿ ਕੀਨੋ ਬਿਸਥਾਰੁ ॥
ତିହୁ ଗୁଣ ମହି କୀନୋ ବିଷଥାରୁ॥
ଆଉ ମାୟାର ତିନି ଗୁଣର ପ୍ରସାର କରିଦେଇଛନ୍ତି,
ਪਾਪੁ ਪੁੰਨੁ ਤਹ ਭਈ ਕਹਾਵਤ ॥
ପାପୁ ପୁନୁ ତହ ଭଇ କହାବତ ॥
ତେବେ ଏହି କଥା ଚାଲୁଅଛି ଯେ ଏହା ପାପ ଅଟେ କିମ୍ବା ପୂଣ୍ୟ ଅଟେ,